Θέατρο στο Μεγανήσι

Το θέατρο στο Μεγανήσι έχει μακρά παράδοση. Ερασιτεχνικοί θίασοι εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα στα χωριά της Λευκάδας και του Μεγανησίου, όπως αναφέρεται στο βιβλίο Λαϊκοί Ποιητές της Λευκάδας των εκδόσεων Καστανιώτη.

Οι παρακάτω πληροφορίες προέρχονται από αφηγήσεις του Λάμπρου Δάγλα, του Τάκη Αργύρη (δάσκαλου) και από αναμνήσεις άλλων Μεγανησιωτών.

​

Οι πρώτες παραστάσεις πραγματοποιήθηκαν στο Κατωμέρι γύρω στο 1800 με το έργο Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου, που πρωτοανέβηκε στη Λευκάδα. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το Κρητικό Θέατρο, το οποίο διασώθηκε στα Επτάνησα μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, ρίζωσε στη Λευκάδα και μεταδόθηκε αργότερα στην Ήπειρο και τη Στερεά Ελλάδα.

​

Το 1904-1905, ανέβηκαν οι παραστάσεις της Γκόλφως και ενδεχομένως της Μόρφως του Σπύρου Περεσιάδη στο Κατωμέρι. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ανέβηκαν η Γκόλφω και Η Σκλάβα του Περεσιάδη και στο Σπαρτοχώρι. Εκείνη την εποχή, εμφανίζεται και το αυτοσχέδιο θεατρικό είδος σκετς Ντόντο, βασισμένο σε λαϊκά ποιήματα, με ένα δημοφιλές δίστιχο που λέει: «Ο Βεργολής εφώναξε απάνου από την Κόμπα, τα σπήλια εβουήξανε σαν να πεσε μια μπόμπα».

​

Σύμφωνα με μαρτυρίες, αυτά τα σκετς παίζονταν πριν από το 1850 σαν ένα είδος θεάτρου δρόμου. Στις αρχές του 20ού αιώνα, άρχισαν να παίζονται και από μαθητές δημοτικού.

​

Το 1914, η Γκόλφω ξαναπαίχτηκε, αυτή τη φορά με ενδυμασίες από το Ξηρόμερο για να ταιριάζει καλύτερα με το θέμα.

Από το 1910 έως το 1920, τα ίδια έργα επαναλήφθηκαν, με την Γκόλφω στο Κατωμέρι το 1927 και την Εσμέ του Περεσιάδη το 1928, όπου ο Στέφανος Δάγλας (γνωστός ως Κουράκης) υποδύθηκε το ρόλο του Φλόγα σε ηλικία 39 ετών και ξαναέπαιξε το ρόλο το 1962 σε ηλικία 72 ετών.

Στη δεκαετία του 1920, υπήρξε παρόμοια θεατρική δραστηριότητα και στο Σπαρτοχώρι.

​

Κατά την περίοδο της Κατοχής, όλες οι δραστηριότητες στα χωριά σταμάτησαν, αλλά το 1943, ο θίασος των Χρήστου και Νότη Μπογράτου βρέθηκε στο Μεγανήσι. Ένας από τους πολλούς θιάσους που έφυγαν από την Αθήνα για να μην πεθάνουν από πείνα, ο θίασος αυτός έδινε παραστάσεις κάθε βράδυ και στα τρία χωριά, με τη συμμετοχή τοπικών ερασιτεχνών ηθοποιών. Στο Κατωμέρι, οι παραστάσεις γίνονταν στο κατώι του Πάνου Αυγερινού, που ονομάστηκε έτσι «θέατρο Κατώι».

​

Στο Σπαρτοχώρι, οι παραστάσεις γίνονταν στην αυλή του σχολείου και στο καφενείο του Πάνου Αθανίτη. Τα έργα ήταν κοινωνικού και πατριωτικού περιεχομένου, με μικρές τροποποιήσεις για να μην ενοχληθεί η γερμανική φρουρά που είχε έδρα στο Βαθύ. Τα εισιτήρια πληρώνονταν σε είδη – ψωμί, λάδι, τυρί ή ό,τι μπορούσε να προσφέρει ο καθένας.

Είναι φανερό ότι ο θίασος αυτός βοήθησε στην πολιτιστική παιδεία και ψυχαγωγία του νησιού σε εκείνες τις δύσκολες στιγμές και το «Κατώι» παρέμεινε ανοιχτό μέχρι την Απελευθέρωση.

​

Στις αρχές του 1944, ενώ οι Γερμανοί ήταν ακόμα στη Λευκάδα, η ΕΠΟΝ του Κατωμερίου και του Σπαρτοχωρίου δημιούργησαν θεατρικές ομάδες που έδιναν παραστάσεις πατριωτικού περιεχομένου, όπως το Στ' άρματα και το Ζήτω η Νέα Γενιά. Για πρώτη φορά, γυναίκες συμμετείχαν στις παραστάσεις, που συμμετείχαν ξανά μετά τη διάλυση της ΕΠΟΝ το 1976.

​

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, όλες οι δραστηριότητες σταμάτησαν, αλλά το 1951 και το 1952 τοπικοί θίασοι ξαναδημιουργήθηκαν και παρουσίασαν την Γκόλφω στα δύο χωριά. Το 1952, στο Κατωμέρι ανέβηκε το Πατρικό Σπίτι του Στ. Δάφνη και στο Σπαρτοχώρι ο Αθανάσιος Διάκος του Α. Βαλαωρίτη. Άλλες σημαντικές παραστάσεις περιλαμβάνουν Τον Χορό του Ζαλόγγου, Την Πατρίδα και άλλα έργα από διάφορους συγγραφείς.

​

Το 1956, οι ερασιτεχνικοί θίασοι αποτελούνταν κυρίως από απόφοιτους και μαθητές γυμνασίου. Ο θίασος του Κατωμερίου έκανε παραστάσεις στο Μύτικα, το Νυδρί και τη Ζαβέρδα, και το 1956 ανέβηκε το Φαρμακωμένη του Φ. Γιοφύλη, που παρουσιάστηκε και στην Ιθάκη. Το 1958, στο Κατωμέρι ανέβηκε η Αντιγόνη του Σοφοκλή και στο Σπαρτοχώρι η Σκλάβα και άλλα έργα.

​

Στις 25 Μαΐου 1962, ιδρύθηκε στο Κατωμέρι ο πολιτιστικός σύλλογος Μέντωρ, με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη του ερασιτεχνικού θεάτρου, ενώ στο Σπαρτοχώρι ιδρύθηκε πολιτιστικός και αθλητικός σύλλογος την ίδια χρονιά. Ωστόσο, και οι δύο διαλύθηκαν τον Απρίλιο του 1967 από τη δικτατορία.

​

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, οι θεατρικές δραστηριότητες σταμάτησαν λόγω των απαγορεύσεων που απαιτούσαν ειδική άδεια από το υπουργείο. Ωστόσο, οι μαθητές αγνόησαν τα σχετικά διατάγματα και με την ανοχή της χωροφυλακής ανέβασαν το έργο Φωνάζει ο Κλέφτης του Ψαθά στο Σπαρτοχώρι το καλοκαίρι.

​

Το 1976 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος των απανταχού Μεγανησιωτών Μέντης, με ένα θεατρικό τμήμα που περιελάμβανε κυρίως φοιτητές, μαθητές λυκείου και γυμνασίου, καθώς και παλαίμαχους ηθοποιούς, αποτελώντας ίσως το πιο ενεργό τμήμα των πολιτιστικών ομάδων. Οι γυναικείοι ρόλοι πλέον ερμηνεύονταν αποκλειστικά από γυναίκες, και στα δέκα χρόνια λειτουργίας του, η θεατρική δραστηριότητα έφτασε σε αξιοσημείωτα επίπεδα δημιουργίας.

​

Τα επόμενα χρόνια παρουσιάστηκαν παραστάσεις από τοπικές ομάδες νέων, με υποστήριξη από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου και έργα όπως Οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, Ο Οίκος Ευγηρίας του Μ. Κορρέ, και άλλες σημαντικές παραγωγές, συμμετέχοντας ακόμα και σε περιφερειακά φεστιβάλ.