Παραδοσιακός Μεγανησιώτικος Γάμος

Άγια και  Ευλογημένη ήταν η  στιγμή που ορίζονταν η ημερομηνία του γάμου.
Χαρές στο σπίτι, στη γειτονιά, στο χωριό ολόκληρο. Η ευθύνη της μάνας βαριά και η περηφάνεια της μεγάλη. Η πρώτη ευθύνη, τα προικιά. Το κορίτσι θα μπει κυρά σε καινούριο σπιτικό, συνοδευόμενη από  την ευχή των γονιών του, αλλά και την προίκα, όπως ακριβώς ορίζεται στο προικοσύμφωνο.
'Ένα  μήνα πριν το γάμο, οι γυναίκες του χωριού συνόδευαν τη μάνα με τραγούδι και καλή διάθεση στη θάλασσα, για να βοηθήσουν στο πλύσιμο των μαλλιών. Τα μαλλιά έπρεπε να πλυθούν, να ανοιχτούν και να λιαστούν για να αφρατέψουν, αφού θα γέμιζαν το στρώμα και τα νυφιάτικα μαξιλάρια. Κατά την επιστροφή στη διαδρομή προς το σπίτι άρχιζαν οι ευχές και τα κεράσματα. Οι γυάλινοι δίσκοι (βαντιέρες) μετέφεραν γλυκά και τα ρακοπότηρα γέμιζαν γλυκόπιοτα (λικέρ) μπανάνα, γαρύφαλλο, κανέλα και μέντα, αλλά και ούζο σε κάθε ευχή και κάθε συναπάντημα. Στο σπίτι της νύφης προσέφεραν γεύμα σε όσους έπαιρναν μέρος στη διαδικασία. Το σπίτι από εκείνη τη μέρα και μετά γέμιζε κόσμο. Οι φίλες, οι ξαδέρφες και τα κορίτσια της γειτονιάς μαζεύονταν να σιδερώσουν, να διπλώσουν και να καρφώσουν (δηλαδή να ράψουν με μια κόκκινη κλωστή) τα προικιά της νύφης. Κόκκινο που συμβολίζει την ευλογημένη ένωση του ανδρόγυνου, αλλά και τη χαρά, τη λεβεντιά και την ομορφιά.

Δύο εβδομάδες πριν το γάμο ετοιμάζεται το γλυκό της νύφης. Οι κοντινοί συγγενείς κι από τις δύο πλευρές μαζεύονται στο σπίτι της νύφης φέρνοντας μαζί τους λάδι, αλεύρι ή ζάχαρη (υλικά για το γλυκό). Καθένα έχει και ένα συμβολισμό. Ζάχαρη για να είναι γλυκιά η ζωή του ζευγαριού, αλεύρι για να είναι σταθερή, λάδι για πλούτο και αφθονία. Η φωτιά είναι αναμμένη και στη μεγάλη χάλκινη κατσαρόλα ανακατεύουν  το γλυκό, με τραγούδια και χαρές. Ο ζεστός χαλβάς στρώνεται στα μεγάλα χαλκωματένια ταψιά και με περισσή φροντίδα χωρίζεται σε φελιά (χαράζεται σε κομμάτια) και διακοσμείται με σουσάμι και αμύγδαλα. Τα ταψιά μεταφέρονται στο φούρνο κι αφού ψηθούν, θα τυλιχτούν και θα μπουν στις στολισμένες κόφες για να μοιραστούν στα στρώματα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι πρώτες θείες της νύφης καλούν τους συγγενείς  στα στρώματα.
Την Κυριακή πριν το γάμο, στο σπίτι της νύφης γίνονταν τα στρώματα. Μπροστά στους συγγενείς και τους συγχωριανούς, το γαμπρό και το σόι του, μετρούσαν τα προικιά. Το ρόλο αυτό, αναλάμβανε η πρώτη θεία της νύφης. Κάθονταν κυκλικά γύρω από το σημείο που θα έπεφταν τα ρούχα και πριν αρχίσει η καταμέτρηση, πρώτα η πεθερά, οι θείες του γαμπρού και η κουμπάρα, έραβαν με κόκκινη κλωστή τα γεμάτα μαξιλάρια. Στην αρχή έπεφταν τα χοντρά ρούχα, τα υφαντά, τα σκεπάσματα, τα ασπρόρουχα, σεντόνια, πετσέτες, τραπεζομάντηλα, εργόχειρα, καρσάνικα, πλεκτά και κοφτά. Ασπρόρουχα δουλεμένα με υπομονή και τέχνη και κρυφή επιθυμία για εντυπωσιασμό. Κουφέτα, ροδοπέταλα και κέρματα μαζί  με ευχές σκέπαζαν τα ρούχα. Κι αφού όλοι κεραστούν από  το παραδοσιακό γλυκό, τα ρούχα πρέπει να μεταφερθούν στο σπίτι που θα μείνουν οι νεόνυμφοι. Βοηθούσαν όλοι. Τα ασπρόρουχα γέμιζαν τις κόφες που μετέφεραν οι γυναίκες στο κεφάλι τους, για τα χοντρόρουχα βοηθούσαν και οι άντρες. Στο σπίτι του γαμπρού στήνονταν καινούργιος γοίκος  για τα χοντρόρουχα και οι ντουλάπες γέμιζαν ασπρόρουχα και εργόχειρα.

Την Τρίτη το πρωί γίνονταν το κάλεσμα για τα προζύμια του γαμπρού. Δύο θείες του γαμπρού, καλούσαν πόρτα-πόρτα συγγενείς και φίλους  για τα προζύμια και το γάμο. Στο σπίτι του γαμπρού από το απόγευμα τα τραπέζια στήνονταν για να φιλοξενήσουν όλο το χωριό. Ποτό και μεζέδες σε αφθονία. Όταν έφτανε η νύφη με το σόι της άρχιζε η διαδικασία. Μπροστά στην εξώπορτα άπλωναν ένα λευκό τραπεζομάντηλο και πάνω του ακουμπούσαν το σκαφίδι για να ζυμώσουν το κουλούρι. Γύρω του μαζεύονταν κορίτσια με χρωματιστά μαντήλια στο κεφάλι και κεντητές ποδιές για να ζυμώσουν αλλά και γυναίκες για να το τραγουδήσουν. 
Το τραγούδι είχε σημαντικό ρόλο σε όλο το γάμο, κυρίως όμως στα προζύμια. Πότε κάνει επικλήσεις, πότε σχολιάζει και πότε περιγράφει τα δρώμενα. Η διαδικασία άρχιζε με τραγούδι: "Για μαζευτείτε πέρδικες κι όλα τα καναρίνια κι ελάτε να αναπιάσουμε του γάμου τα προζύμια. Κυρά Φανερωμένη μου με το μονογενή σου εδώ σε τούτη τη χαρά να δώσεις την ευχή σου. Ευχήσου με πατέρα μου στο ωραίο μου προζύμι, με την ευχή μου βρε παιδί κι ο Θεός να σε προκόψει..." Το αλεύρι κοσκίνιζαν αγόρια με τη συνοδεία τραγουδιού: "Σήτα μου καλή μου σήτα κι όμορφη μου κοσκινίστρα σείσε μας καλά τ' αλεύρι, σμίξε μας καλά το ταίρι...".  Όταν το ζύμωμα τελείωνε καλούσαν τους γονείς του γαμπρού τραγουδώντας: "Έλα μάνα ασήμωσέ το και πατέρα χρύσωσέ το...". Ο πατέρας αφού κάνει το σταυρό του, τοποθετεί στο ζυμάρι ένα δαχτυλίδι με κόκκινη κλωστή σταυρώνοντάς το τρεις φορές και η μάνα κατά τον ίδιο τρόπο τοποθετεί συνήθως μια χρυσή λίρα. Το ζυμάρι σκεπάζεται με μια λευκή υφαντή πετσέτα και οι καλεσμένοι περνούν και ρίχνουν χαρτονομίσματα. Ένα δίστιχο συνόδευε τον καθένα ανάλογα με το όνομά του, όπως: "Αφέντη μου Αι Γιάννη μου χρυσό ειν' το θυμιατό σου, βοήθαγε και φύλαγε το συνονόματό σου", την οικογενειακή του κατάσταση: "Έχεις παιδιά, έχεις κουμπιά, έχεις μαργαριτάρια, να τ΄ αξιώσει ο Θεός να γίνουν παλικάρια" και τη διάθεση των τραγουδιστριών. 

Την Τετάρτη το πρωί έπλαθαν τα μεγάλα κουλούρια του γαμπρού, που θα μοιράζονταν μετά τον γάμο και αρκετά μικρά, που θα μοιράζονταν το απόγευμα της ίδιας μέρας στα σπίτια όσων ήταν καλεσμένοι στο  μυστήριο. Την ίδια μέρα γίνονταν τα προζύμια της νύφης με την διαδικασία να μεταφέρεται στο πατρικό της. Την Πέμπτη το απόγευμα μοιράζονταν τα κουλούρια στους καλεσμένους της νύφης. 
Το Σάββατο  το πρωί στα πατρικά των μελλόνυμφων έφταναν οι συγγενείς με τα κανίσκια. Το κανίσκι ήταν το δώρο των συγγενών στους γονείς του ζευγαριού. Σε μια μεγάλη στολισμένη κόφα μετέφεραν φαγώσιμα για το τραπέζι του γάμου, ένα σφαχτό (κατσίκι ή αρνί) μπύρες και αναψυκτικά. Το βράδυ του Σαββάτου γινόταν ξεχωριστό τραπέζι  στο πατρικό του γαμπρού και της νύφης. Νωρίς το απόγευμα άναβαν φωτιά και μαγείρευαν σε μεγάλα καζάνια κρέας κοκκινιστό με πατάτες. Το τραπέζι στρωνόταν με υφαντά λευκά τραπεζομάντηλα και τη συνοδεία τραγουδιού που επικαλούνταν την ευλογία της Παναγίας. Με το τέλος του φαγητού έλεγαν τα τραγούδια της τάβλας ξεκινώντας με: Σε τούτη τάβλα που 'μαστε, σε τούτο το τραπέζι, τον Άγγελο καλέσαμε και το Χριστό κερνάμε και την παρθένο Δέσποινα κι αυτή την προσκυνάμε...". Στους χορούς που ακολουθούσαν η νύφη έσερνε το χορό στα αγαπημένα συγγενικά της πρόσωπα. Το γλέντι κρατούσε μέχρι το πρωί.

Την Κυριακή ξημέρωνε η μέρα της νύφης. Και στα δυο σπίτια είχε κόσμο, άλλοι έψηναν το κοκορέτσι που το έτρωγαν πριν φύγουν για την εκκλησία, άλλοι ετοίμαζαν το μεσημεριανό φαγητό (ψητό αρνί). Η ετοιμασία του γαμπρού άρχιζε με το ξύρισμά του από τους φίλους του, ενώ τραγουδούσαν: "Μπαρμπέρης ειν' ο πλάτανος, γαμπρός το κυπαρίσσι...". Ο κουμπάρος ερχόταν από το σπίτι του γαμπρού με τα στέφανα και τις λαμπάδες για να ξεκινήσουν μαζί προς την εκκλησία. Προπορευόταν ένα αγόρι ανύπαντρο κρατώντας το δίσκο με τα στέφανα, ακολουθούσαν δυο αγόρια με τις λαμπάδες, πίσω ο γαμπρός με τον κουμπάρο και οι υπόλοιποι συγγενείς τραγουδώντας μέχρι την εκκλησία που περίμεναν τη νύφη.
Η νύφη έπρεπε να ντυθεί, να χτενιστεί και να την τραγουδήσουν. Πάντα φορούσε ένα φυλαχτό που της έδινε η μάνα για προστασία από το κακό μάτι. Αφού ετοιμαζόταν έβγαινε στην αυλή και χόρευε με την οικογένειά της (γονείς, αδέρφια): "Νύφη μου καλορίζικη σήμερα είναι  η χαρά σου, σου πρέπουν τ' άσπρα σήμερα, σου πρέπει το φουστάνι, σου πρέπει η βέρα του γαμπρού και το κεφαλοπάνι".  Όταν ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν για την εκκλησία, έβγαινε στην πόρτα συνοδευόμενη από τον πατέρα και τον μεγάλο της αδερφό και της τραγουδούσαν: "Έβγα νύφη μου στην πόρτα όπως έβγαινες και πρώτα...". Συνέχιζαν το τραγούδι μέχρι να φτάσουν στην εκκλησία: "Σήμερα λάμπει ο ουρανός, σήμερα λάμπει η μέρα, σήμερα στεφανώνεται αϊτός την περιστέρα." "Εκεί που πας νυφούλα μου κανέλα μη μασήσεις, γαρύφαλλο μη μυριστείς και μας αλησμονήσεις". Μπροστά από τη νύφη πήγαινε η αδερφή ή η ξαδέρφη της ντυμένη με την παραδοσιακή φορεσιά, κουβαλώντας σε μια κόφα στο κεφάλι της το στολισμένο με λουλούδια κουλούρι της νύφης. Το μυστήριο γινόταν μετά την κυριακάτικη λειτουργία. Μετά το γάμο πήγαιναν όλοι στο σπίτι του γαμπρού. Φτάνοντας τραγουδούσαν: "Έβγα κυρά και πεθερά να προσδεχτείς την πέρδικα". Ο πεθερός τάιζε τη νύφη μέλι και ψωμί, σύμβολα γλυκιάς ζωής, ευημερίας και δύναμης. Της έδινε ένα τσεκούρι με το οποίο έκανε τρεις φορές το σημείο του σταυρού στην πόρτα (μια προσπάθεια να φύγει το κακό να νικηθεί) και ένα ρόδι που το έσπαγε μπαίνοντας στο σπίτι με το δεξί. Τέλος της έδιναν ένα ποτήρι νερό και αφού έπινε λίγο έριχνε το υπόλοιπο πίσω της. Όποιος ανύπαντρος βρεχόταν, θα παντρευόταν μέσα στο χρόνο. Το σόι της νύφης επέστρεφε στο πατρικό της για το δικό τους γλέντι. Το απόγευμα της Κυριακής οι συγγενείς της νύφης ξαναπήγαιναν στου γαμπρού για να στρωθεί το κρεβάτι. Αφού έστρωναν κι ασήμωναν το κρεβάτι γεμίζοντας το ζευγάρι με ευχές, για βίο ανθόσπαρτο και καλούς απογόνους, έκοβαν και μοίραζαν το κουλούρι της νύφης σε όσους παρευρίσκονταν. Το βράδυ της Κυριακής συνέχιζαν το γλέντι το κάθε σόι χωριστά.

Τη Δευτέρα το πρωί η νύφη φορούσε την παραδοσιακή νυφιάτικη στολή και πήγαινε στο πηγάδι του χωριού για να φέρει φρέσκο νερό στους γονείς της και στο καινούριο της σπίτι. Τη συνόδευαν οι συγγενείς της με τραγούδια και αφού έβγαζε νερό από το πηγάδι, έκοβε το κουλούρι της και μοίραζε στον κόσμο. Στην επιστροφή κερνούσε όποιον συναντούσε γλυκόπιοτο και ούζο μαζί με κουλούρι. Η πομπή κατέληγε στο νέο της σπίτι, όπου η νύφη έστρωνε τα τραπέζια με λευκά τραπεζομάντηλα από την προίκα της (τα πιο στολισμένα), για να φάνε την παραδοσιακή κόκκινη σούπα με κρέας.

Την Τρίτη το πρωί έφτιαχναν στο σπίτι του γαμπρού την παραδοσιακή λαδόπιτα για να την μοιράσουν σε όλο το χωριό για τα καλορίζικα του γάμου. Κι αφού τελείωναν με το γλυκό, μικροί-μεγάλοι συμμετείχαν στα αλευρώματα. Αλεύρο-πόλεμος κανονικός που απλώνονταν σε όλες τις γειτονιές όπου υπήρχαν καλεσμένοι στο γάμο.

Πολλές φορές, όλη την εβδομάδα κρατούσαν τα τραπεζώματα και το γλέντι στο σπίτι του γαμπρού.
Και γέμιζε ο τόπος όλος τραγούδια, γλέντια, γέλια και ευχές για πολλές μέρες.

Πάντα από χαρές!